Mikrosefaliya — sabablari, alomatlari, tashxislash, davolash usullari

Mikrosefaliya (yun. μικρός — kichik va κεφαλή — bosh) — kalla suyagi o’lchamining va mos ravishda miyaning sezilarli darajada kichikligi bilan ifodalanadigan holat. Bunda tananing boshqa qismlari normal o’lchamlarda bo’ladi. Mikrosefaliya aqliy zaiflik — sezilarli ifodalanmaydigan imbetsillikdan to idiotizmga qadar holat bilan birga kechadi. Bu patologiya juda kam uchraydi, o’rtacha har 6-8 mingta chaqaloqdan bittasida kuzatiladi.

Boshning o’lchami odatda miyaning kattaligiga qarab aniqlanadi. Shunday qilib, mikrosefaliya rivojlanishining sababi miya yoki uning bir qismining o’sish tezligi pasayishi hisoblanadi. Kasallik o’z-o’zidan yoki boshqa jiddiy tug’ma nuqsonlar bilan birgalikda kuzatilishi, tug’ma bo’lishi yoki undan keyin rivojlanishi mumkin.

Sabablari

Mikrosefaliya bir qator kasalliklar tufayli yuzaga kelishi mumkin, jumladan:

• Xromosoma va gen kasalliklari;
• Irsiy kasallik va modda almashinuvi buzilishlari;
• Tug’ruqqa qadar yoki tug’ruq vaqtida homilaga kislorod yetishmasligi;
• Tug’ruqdan oldin ma’lum dorilar yoki toksinlar ta’siri;
• To’yib ovqatlanmaslikning og’ir darajalari;
• Miya rivojlanishining ba’zi poroklari;
• Infektsiyalar (masalan, qizilcha, sitomegalovirus, toksoplazmoz, sifilis yoki Zika virusi).

Mikrosefaliya belgilari

Kasallik alomatlari shikastlanishning og’irligiga yoki miyaning qay darajada yetarsiz rivojlanganligiga bog’liq. Og’ir mikrosefaliya bo’lgan bolalarda yuzaga kelishi mumkin bo’lgan ba’zi muammolar tutqanoqlar, rivojlanishdagi kechikishlar, ovqatlanish, eshitish yoki ko’rish bilan bog’liq muammolar, harakat yoki koordinatsiya muammolari, giperaktivlik va aqliy rivojlanishdagi muammolarni o’z ichiga oladi.

Tashxislash

• Tug’ruqdan oldin — ultratovushli tekshiruv;
• Tug’ruqdan so’ng — jismoniy tekshiruv, ba’zi hollarda vizualizatsiyalovchi tekshiruvlar va qon tahlili.

Tug’ruqdan oldin mikrosefaliya tashxisi ba’zida homiladorlikning 2 yoki 3-trimestrining boshida o’tkazilgan ultratovushli tekshiruv natijalari asosida qo’yiladi.

Tug’ruqdan so’ng shifokorlar muntazam jismoniy tekshiruvlar paytida bolaning boshi aylanasi uzunligini o’lchaydilar (eng katta diametrga ko’ra). Agar bosh aylanasi bola yashaydigan mintaqa, uning jinsi, yoshi va etnik guruhidagi bolalar uchun o’rnatilgan normalardan ancha past bo’sa, unda mikrosefaliya tashxisi qo’yiladi. Ba’zida kasallik bola boshining aylanasi dastavval normal oraliqda bo’lib, ammo bolaning ulg’ayishi sari normal o’smasligida ham tashxislanadi.

Tashxis qo’yishda shifokorlar bola ota-onasining boshi aylanasini ham hisobga olishadi, chunki unchalik katta bo’lmagan bosh hajmi irsiy bo’lishi mumkin (yaxshi sifatli oilaviy mikrosefaliya).

Patologiya aniqlanganda, shifokorlar miya anomaliyalarini aniqlash uchun odatda kompyuter tomografiyasini (KT) yoki boshning magnit-rezonans tomografiyasini (MRT) o’tkazadilar. Ba’zi hollarda, kasallik sababni aniqlash uchun qon tahlili talab etilishi mumkin.

Mikosefaliyani davolash

• Simptomatik davolash;
• Jismoniy va intellektual muammolarni bartaraf etish choralari.

Mikrosefaliya umr bo’yi davom etadigan kasallik bo’lib, uni tuzatish yoki standart davolash usullari mavjud emas.

Birinchi navbatdad miya shikastlanishining alomatlari davolanadi. Ushbu patologiya keltirib chiqaradigan ba’zi boshqa kasalliklarni davolash mumkin. Mutaxassislar jamoasi bemorni muntazam ravishda tekshiruvdan o’tkazishi va kuzatib borishlari juda muhimdir. Rivojlanish nuqsonlari bo’lgan bemorlar bilan mutaxassislarning shug’ullanishi ko’pincha mikrosefaliyasi bo’lgan bolalarga o’z jismoniy va aqliy qobiliyatlarini maksimal ravishda rivojlantirishga yordam beradi.